พระพิจิตรข้างเม็ด กรุวัดเขาพนมเพลิง จังหวัดสุโขทัย

           พระพิจิตรข้างเม็ดเดิมเป็นพระกรุเก่าพบที่เมืองพิจิตรสร้างขึ้นด้วยเนื้อชินแข็ง ผิวกรุค่อนข้างดำหรือที่เรียกกันว่าสนิมตีนกา เป็นสกุลเดียวกับพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่า หรือพิจิตรเม็ดน้อยหน่านั่นเอง พระเครื่องสกุลนี้นับว่าเป็นพระชุดที่เล็กกว่าเมืองอื่น ๆ

           พุทธลักษณะ พระพิมพ์พิจิตรข้างเม็ดนี้ มีลักษณะเป็นพิมพ์สามเหลี่ยมหน้าจั่ว องค์พระประทับนั่งในท่าปางสะดุ้งมารแบบเข่านอก ล้อมรอบด้วยจุดเม็ดเล็ก ๆ ทั้งองค์เหลี่ยมด้านข้าง ซึ่งเป็นสัญลักษณ์อันเป็นที่มาของชื่อพระนั่นเอง สำหรับด้านหลังมีทั้งที่เป็นหลังตันและเว้าเล็กน้อยกับเป็นลายหลังผ้าลายกาบหมากและไม่มีลายก็มี นอกจากนี้ยังมีทั้งแบบบางและหนาอีกด้วย

           พระพิมพ์พิจิตรข้างเม็ด เป็นพระที่สร้างด้วยชินเงิน มีทั้งชนิดเนื้อชินสนิมปรอท ( ผิวปรอทสีขาว ) และสนิมตีนกา ( ผิวสีดำสนิท ) กับสร้างด้วยเนื้อตะกั่วสนิมแดง สำหรับเนื้อชนิดหลังนี้เมื่อกรุแตกออกมาปรากฏว่ามีจำนวนน้อยมาก จึงทำให้ไม่ค่อยแพร่หลายและพบเห็นกันบ่อยนัก ในเรื่องความงามพระพิมพ์นี้ ถึงแม้ว่าจะเป็นพระเล็กมากแต่ว่าก็มีรายละเอียดให้ได้ชมอย่างงดงามและจุใจยิ่ง ซึ่งสามารถแยกพิมพ์ออกได้ถึง 4 พิมพ์ด้วยกันคือ

1. พิมพ์ทรงชลูด

พระพิมพ์นี้พระพักตร์จะเรียวแบบรูปไข่ แลเห็นพระกรรณ พระเนตร พระโอษฐ์ และพระนาสิกขึ้นมา ในลักษณะตุ่มด้านข้างตัดชิดสิ่งที่สำคัญที่สุดในการดูพิมพ์นี้คือ กรอบของพิมพ์จะมีความสูงกว่าพิมพ์ สังฆาฏิยาวตลอดจดพระนาภี เหนือพระหัตถ์จะปรากฏขีเล็กนูนหนึ่งขีด ด้านหลังจะตันกับปรากฏผ่าลายหยาบ ๆ มีไขขาวและฝ้ากรุหุ้มมาก

2. พิมพ์ทรงต้อ

จะออกเป็นลักษณะสามเหลี่ยมด้านเท่าทั้งสามมุม พระเกศจะสั้นและช่วงพระอังสากว้างล่ำสันกว่าทุกพิมพ์ ด้านหลังจะมีทั้งแบบเว้าหลังผ้า และแบบราบธรรมดา

3. พิมพ์กลาง

พิมพ์นี้ถือว่าสมบูรณ์กว่าทุกพิมพ์คือ พระพักตร์โตจะงุ้มเล็กน้อยและเห็นพระกรรณ พระเนตร พระโอษฐ์ พระนาสิกชัดเจนตลอดไปจนนิ้วพระหัตถ์ทีเดียว สังฆาฏิออกจะสั้นกว่าทุกพิมพ์ เม็ดข้าง ๆ ที่ปรากฏจะเด่นชัดมาก

4. พิมพ์เล็ก

พิมพ์เรื่องความงามค่อนข้างจะด้อยกว่าทุกพิมพ์ องค์พระเล็กที่สุด ช่วงเกศสูงชะลูด สงฆาฏิยาว จนพระนาภี เช่นเดียวกับพิมพ์แรกด้านหลังมีทั้งแบบตันราบธรรมดาถ้าจะพิจารณาโดยรอบคอบแล้ว ออกจะเป็นพิมพ์ที่ขาดความนิยมไปบ้าง ก็ในด้านความงามเท่านั้นไขแลฝ้ากรุจะติดเกาะองค์พระหนามาก

ขอขอบคุณข้อมูลบางส่วนจากGoogle.