เหรียญที่ระลึก มหาสมณุตตมาภิเศก วัดบวรนิเวศวิหาร ปี 2434 (เหรียญปวเรศ หรือ เหรียญบาตรน้ำมนต์)

เหรียญที่ระลึก มหาสมณุตตมาภิเศก วัดบวรนิเวศวิหาร ปี 2434 (เหรียญปวเรศหรือเหรียญบาตรน้ำมนต์)

            เหรียญที่ระลึก มหาสมณุตตมาภิเศก วัดบวรนิเวศวิหาร จัดสร้างขึ้นในปี 2434  เหรียญที่ระลึกมหาสมณุตตมาภิเศกนี้ในหนังสือ "เหรียญที่ระลึกกรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ. 2325-2525" ที่กรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง จัดทำขึ้นเพื่อร่วมเฉลิมฉลองสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี ได้กล่าวเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาโดยสรุปไว้ว่า

            เหรียญชุดนี้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ระลึกใน "พระราชพิธีมหาสมณุตตมาภิเศก" เลื่อนพระอิสริยยศของพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ขึ้นเป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ดำรงพระยศฝ่ายสมณศักดิ์เจ้าคณะใหญ่แห่งพระสงฆ์ทั้งในกรุงเทพฯและหัวเมืองทั่วพระราชอาณาเขตหรือ “สมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์”  เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายนพ.ศ.2434 พระชนมายุได้ 82 พรรษาจากนั้นมาประมาณ 10 เดือนพระองค์ก็สิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ.2435 

            เหรียญที่ระลึกใน "พระราชพิธีมหาสมณุตตมาภิเศก"เลื่อนพระอิสริยยศของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์หรือที่เรียกว่า“เหรียญที่ระลึกมหาสมณุตตมาภิเศก”นั้น มีการจัดสร้างเหรียญขึ้น 2 แบบ คือ

1. แบบ 1 เรียกว่า "เหรียญปวเรศ" หรือ "เหรียญบาตรน้ำมนต์"
2. แบบ 2 เรียกว่า "เหรียญมือ"

            เหรียญที่นำมาให้ชมเป็น  เหรียญที่ระลึกมหาสมณุตตมาภิเศกแบบ 1 หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า "เหรียญปวเรศ"หรือ “เหรียญบาตรน้ำมนต์"

            หนังสือ "เหรียญที่ระลึก กรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ.2325-2525" หน้า 73 กล่าวถึงเหรียญนี้ไว้ว่า ...

            เหรียญที่ระลึกมหาสมณุตตมาภิเศกแบบ๑ลักษณะเป็นเหรียญรูปไข่ขอบเรียบ ด้านหน้าเป็นรูปอัฐบริขารพัดยศและเบญจปฎลเศวตฉัตร (ฉัตรขาว๕ชั้น) มีอักษรเป็นภาษามคธว่า "อยํโขสุขิโตโหตินิทฺทุกฺโขนิรุปทฺทโวอนันตราโยติฏฺเฐยฺยสพฺพโสตฺถีภวันฺตุเต" แปลว่าผู้นี้แลมีความสุขไร้ความทุกข์ไร้อุปัทวะไม่มีอันตรายพึงดำรงอยู่ขอความสวัสดีจงมีแด่ท่านด้านหลังมีข้อความว่า "ที่รฤกงานมหาสมณุตตมาภิเศกพระเจ้าบรมวงษ์เธอกรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์วันที่๒๗พฤศจิกายนรัตนโกสินทร์ศก๑๑๐" (ด้านบนคำว่า "ศก" มีเลขไทย "๒๔") ชนิดทองแดงขนาดส่วนกว้าง๔๔มิลลิเมตรส่วนยาว๕๕มิลลิเมตรสร้างพ.ศ.๒๔๓๔...

            จากข้อมูลในหนังสือดังกล่าว แสดงว่า เหรียญปวเรศหรือเหรียญบาตรน้ำมนต์ นี้ มีการจัดสร้างเป็นเนื้อทองแดง ที่มีขนาดค่อนข้างเขื่อง และจากรูปลักษณะของเหรียญ แสดงให้เห็นถึงความประณีตบรรจงสร้างสรรค์ของช่างฝีมือผู้ทำแบบแม่พิมพ์ที่สามารถบรรจุเครื่องอัฐบริขาร พัดยศ และเบญจปฎลเศวตฉัตรทั้งหมดไว้ในเหรียญได้อย่างเหมาะเจาะแลดูสวยงาม